En Tatlı Zehir : Şeker

Günümüzde şeker, yediğimiz birçok şeyin içerisinde yer alıyor ki ondan kaçmamız neredeyse imkansız hale geldi. Şeker hiç ummadığımız yiyeceklerin içerisine gizlendi ( domates sosları, krakerler, ekmek, ketçap, salata sosları , kahvaltılık tahıllar ve daha niceleri ). Şekersiz, şeker ilavesiz gibi ifadeler gıda etiketlerinin ön yüzünü süslerken içindekiler kısmında bu sefer farklı türevleriyle karşımıza çıktı. Çünkü şekerin birçok formu ve muadili var, üretimi kolay ve ucuz olup eklendiği gıdaya lezzet veriyor.

2008 yılında Amerika Tarım Bakanlığı’nın raporuna göre marketlerde satılan ürünlerin yüzde 57’sinden fazlası şeker türevi ürünler içeriyor yani eklenti şekerler. Eğer hazır gıdaların etiketlerini yemeden önce dikkatlice kontrol edersek bu yiyeceklerle ilgili gerçekleri görmüş olacağız. Kaliforniya Üniversitesi’nde çocukluk dönemi obezitesi ile ilgili yapılan bir araştırmada da, her gün aldığımız şekerin yarısının işlenmiş yiyeceklerden geldiği belirtiliyor.

Aslında bir bakımdan bağımlı oluyoruz ama nasıl ?

Yürütülen araştırmalar çoğunlukla beslenmenin merkezi sinir sistemindeki ödül sistemi ile olan ilişkisine odaklanmıştır. Beyindeki ödül sisteminin temelini oluşturan limbik sistem, temel duyguları ve davranışları kontrol etmekte ve haz algısına temel oluşturarak beslenme gibi önemli davranışları kontrol etmektedir. Yeme bağımlılığının araştırıldığı bazı araştırmalar şeker tüketminin beynin ödül merkezini uyararak daha çok bağımlılık yaptığını ve daha çok yemeye teşvik ettiğini göstermiştir. Queensland Teknoloji Üniversitesi araştırmacılarına göre aşırı şeker tüketimi beyne giden sinir taşıyıcıları için morfin türevi ilaçlara benzer bir şekilde etki göstermektedir. Ayrıca uzun vadede yüksek şekerli beslenmek zamanla tat algısının bozulmasına yol açıyor ve yoğun şeker tadı artık normal olarak algılanmaya başlanıyor. Bu nedenle sebze meyve gibi besinlerdeki doğal şeker sizi tatmin etmiyor, kendinizi sürekli bu tür yiyecekler isterken ve tüketirken buluyorsunuz.
Şeker karbonhidrat içeren her besinde bulunmaktadır. Meyveler, sebzeler, tahıllar, kurubaklagiller, süt ve süt ürünleri karbonhidrat içeren besinlerdir. Bu besinleri tükettiğimizde yapılarındaki karbonhidratlar sindirim ile glikoz, fruktoz ve galaktoza parçalanarak basit şekerlere dönüşürler.  Ancak vücudumuz için zararlı olarak bilinen şekerler bahsetmiş olduklarımız değil ‘eklenti şeker’lerdir.

Eklenti Şekerler ???

Eklenti şeker , besinlerin doğal yapısında bulunmayıp yiyeceklere üretim esnasında ilave edilen şekerlerdir. Bu yüzden yukarıda bahsetiğmiz gibi süt, tahıllar, sebze ve meyvelerde bulunan doğal şekerler bu sınıflandırmaya girmemektedir. Dünya Sağlık Örgütü, bu tip şekerlerin tüketilmesinin zararlı olduğuna dair herhangi bir kanıt bulunmadığını belirterek, meyve ve sebzelerin aynı zamanda vitamin, mineral ve lif açısından zengin olduklarının altını çizmektedir. Gıda etiketlerinde görebileceğimiz başlıca eklenti şekerler ; şeker(sükroz), glikoz, fruktoz, dekstroz, maltoz, şeker kamışı, esmer şeker, invert şeker, kristalin fruktoz, yüksek fruktozlu mısır şurubu, malt şurubu, akçaağaç şurubu, agave nektarı, meyve suyu konsantreleri, hurma şurubu, esmer pirinç şurubu, bal, pekmez şeklinde sıralanabilir.

En sevdiğiniz yiyeceğin içinde hiç şeker olmadığını düşünüyorsanız alırken içindekiler kısmına göz atmak oldukça fayda sağlayacaktır.
Şeker sağlığımızı tehdit etmekte ve besinlerimizi de bu kadar sarmışken elbet tüketiminin bir sınırı olmalı. 2015 yılında İngiltere’de Beslenme Bilimsel Danışma Kurulunun(SACN) yayımladığı bildirgeye göre günlük eklenti şeker alımının, günlük enerji ihtiyacının %5’ı kadar olması gerektiği önerilmektedir. Bu oranın da yaklaşık olarak 4-6 yaş için 19 gram, 7-10 yaş için 24 gram, 11 yaş ve üzeri bireylerde de 30 gram şekere eş değer olduğu belirtilmiştir.

Şekeri azaltmamız gerek bu çok açık ama nasıl diyorsanız size önerim adım adım ilerleyin. Her hafta çayınıza,kahvenize attığınız şekeri bir kaşık daha azaltın.Zamanla dilinizin daha az tatlı tada adapte olduğunu göreceksiniz.
Kontrol edemediğiniz bir iştahınız varsa bunun sebebi fazla miktarda eklenti şeker tüketiyor olmanız olabilir.

• Sağlıklı ara öğünler yaparak gün içinde iştah konrtolünüzü sağlayın.
• Atıştırma ve tatlı isteğini porsiyon kontrolünü sağlayarak meyvelerle bastırmaya çalışabilirsiniz. Meyveler de şeker içerir ancak içinde bulunan lifler, şekerin kan dolaşımına karışmasını yavaşlatır.
• İşlenmiş ve paketli ürün tüketimini mümkün olduğunca azaltın. Evde veya işyerinde şekerli besin bulundurmamak kontrolünüzü arttıracaktır
• Ve mutlaka etiket okuma alışkanlığı kazanın.