Fonksiyonel gıda kavramı, 1980’li yıllardan itibaren Japonya tarafından ortaya atılmıştır.  1988 yılından itibaren Japon hükümeti tarafından araştırma bütçesi yaratılan ve üretimi ivme kazanan fonksiyonel ürünlerle ilgili çalışmalar, dünyada da hız kazanmıştır. günümüzde tüketiciler tarafından ilgi artmış dolayısıyla gıda sanayisinin de bu alanda üretimi artış göstermektedir.Dünyada fonksiyonel gıda pazarının büyüme oranının yaklaşık %10 olduğu söylenmektedir. Türkiye’de de fonksiyonel ürünlere olan artış gıda sanayisini fonksiyonel ürün üretimeye teşvik etmiştir. Son yıllarda  tüketilen gıdanın niteliğine önem vermeye başlayan tüketici kitlesinin oluşması ve dengeli beslenmeye duyulan önemin artmasıyla ileriki yaşlarda ortaya çıkabilecek hastalıkların görülme riskinin azalacağı fikri benimsenmeye başlamıştır. Bu fikir akımı da araştırmacıları ve sanayicileri harekete geçirmiştir. Düşük kalorili ürünlere, probiyotik yoğurtlara ve sütlere kısacası tüketilen gıdaların besin içeriklerine ve yararlanım niteliklerine eğilim oluşmuştur. Bu gelişmeler tüketicilerin bilinçlendiğini ve fonksiyonel gıda pazarının Türkiye’de büyüme göstereceğinin habercisidir.

Fonksiyonel Gıda Nedir?

Fonksiyonel gıdalar; yağ, protein, karbonhidrat gibi temel besin öğelerinin karşılanmasının yanı sıra insan sağlığını destekleyici nitelik kazandırılmış gıdalardır. Bu tip gıdalara, insanlarda kalp-damar rahatsızlıklarının önlenmesi, büyüme ve gelişimin desteklenmesi, bağırsak işlevlerinin geliştirilmesi gibi niteliklere sahiptir. Etkilerini normal diyette tüketilen miktarlarda göstermelidirler.

Fonksiyonel gıdalar, mineral, vitamin, yağ  asidi, besinsel lif içerebileceği gibi antioksidan nitelik taşıyan maddelerce zenginleştirilmiş olabilir ya da bağırsak faaliyetlerini düzenleyici probiyotik mikroorganizmaları da içerebilir.

Fonksiyonel gıdaların hap ya da kapsül şeklinde düşünülmesi yanlıştır. Bu gıdalar günlük diyetimizde tükettiğimiz ürünler olarak geliştirilirler. Örneğin; bir anne adayının hamileliğinin ilk aylarında yetersiz beslenme kaynaklı folik asit eksikliği  yeni doğanda nöral tüp defektine neden olmaktadır. ABD’de yapılan çalışmalar sonucu, folik asit ilave edilen gıdaların tüketimi ile bu hastalığın oluşma riskinin azaldığı gözlenmiştir.

Tarihsel Süreçte Hangi Hastalıklar Fonksiyonel Gıda Fikrini Doğurdu?

HASTALIK	FONKSİYONEL GIDA-iÇERİĞİ
Akut diare	Probiyotik katkılı gıda
Nöral tüp defekti	Ekmek-Folik asit
Hipotiroidi	Tuz-İyot
Akut diare	Ekmek- Çinko
Anemi	Ekmek-Demir
D vitamini eksikliği	Yumurta-D vitamini
Çölyak	Glutensiz ekmek
Fenilketonuri	Glutensiz ekmek,düşük proteinli gıdalar

Fonksiyonel Gıda Üretim Teknolojileri Nelerdir?

1)Fonksiyonel özellik taşıyan bir gıdanın ilavesi (doğal antioksidan bakımından zengin olan çeşitli baharatlar)

2)Fonksiyonel özellik  taşıyan maddenin gıdadan ekstrakte edilerek ilavesi (D vitamini, omega-3 vb.)

3)Sağlık üzerinde olumsuz etkisi olan maddenin gıda maddesinden azaltılması veya çıkarılması (Tuz ve şeker oranı azaltılmış gıdalar)

Hangi Gıdalar Fonksiyonel Özelliktedir?

Düşük kalorili gıdalar

Besinsel lif içeriği arttırılmış gıdalar

Düşük şeker ve tuz ihtiva eden gıdalar

Glutensiz gıdalar

Enerji içecekleri

Mineral,vitamin ilave edilmiş mısır gevrekleri vb.  ürünler

Türkiye’de fonksiyonel ürün üretimi  süt, yoğurt, margarin, meyve suları, mısır gevrekleri,bisküviler ve bitkisel çay gibi ürünleri kapsamaktadır.

Biyoaktif Bileşenler ve Sağlık Üzerindeki Potansiyel Faydaları

Bileşen	Kaynak	Potansiyel faydaları
Karotenoidler	Havuç,sebze ve meyveler, yumurta,mısır,turunçgiller	Vücuttaki serbest radikallerin etkisizleşmesi Sağlıklı görmeye katkıda bulunması Prostat kanseri riskinin azalması
Besinsel lifler	Buğday kepeği, yulaf	Kolon kanseri riskini azalması Kalp damar sistemiyle ilgili hastalık riskini azalması Diyabet ve yüksek kolesterol gibi sağlık problemlerinin azaltılması
Flavonoidler	Meyve,çay,turunçgil	Bazı kanser riski çeşitlerinin azalması
Tuzu azaltılmış gıdalar	Peynir,ayran,ekmek	Hipertansiyon riskinin azalması