Gıda Maddelerinin Ambalajlanması, Etiketlenmesi ve Ambalaj Sembolleri

GIDALARIN AMBALAJLANMASI

Gıda maddelerinin, üretildikleri yerde ve kısa süre içinde tüketimleri mümkün olmamaktadır. Üretildikleri yerlerden farklı bölgelerde ve zamanlarda tüketilmeleri nedeniyle uygun bir şekilde muhafaza edilmesi gerekir. Bu yüzden gıda ambalaj sistemleri geliştirilmiştir.

Gıdaların ambalajlanması ile ürünün mikrobiyolojik etkilerden, nem ve atmosfer koşullarından, mekanik deformasyonlardan, böcek ve kemirici gibi zararlılardan korunması ve tüketiciye güvenli bir şekilde ulaşması hedeflenmektedir.

Ambalaj

Ambalaj, içinde bulanan ürünü istenmeyen oksidasyon reaksiyonlarından, dışarıdan nem alma ya da kaybından koruyan, hijyen koşulları sağlayan, bir markası olan ve mamulü her yönü ile temsil eden; güvenilir şekilde saklayıp, depolanmasını ve tüketiciye ulaştırılmasını sağlayan her türlü malzemedir.

Geleneksel olarak ambalajın temel fonksiyonları;

• Koruma,
• Bütünlük sağlama,
• Bilgilendirme,
• Kullanım kolaylığı getirme gibi 4 grup altında toplanabilir.

Ambalajın Faydaları

• Gıda maddesini raf ömrü süresince dış etkilerden korur.
• Gıdanın bütünlüğünü sağlar.
• Gıda kalitesinin devamlılığını sağlar.
• Ürünle istenmeyen teması önler.
• Gıda güvenliğini sağlar.
• Gıda hakkında tüketiciye bilgi verir.
• İzlenebilirliği sağlar.
• Bozulmayı önler, dayanıklılığı artırır.

İyi Bir Ambalaj Materyali ;

• Ürünü temiz tutmalı, kirlilik ve diğer kontaminantların gıdaya bulaşmasına engel olmalıdır.
• Gıdayı kimyasal ve fiziksel tehlikelere karşı korumalıdır.

• Gıda maddelerinin bileşiminde istenmeyen değişikliklere neden olmamalı, besin kayıplarını en alt seviyede tutmalıdır.
• Gıda maddesiyle etkileşim göstermemelidir.
• Ambalaj materyalinin üzerinde, gıdanın içeriği, en uygun kullanım ve saklama koşullarını belirten bir etiket bulunmalıdır.
• Doldurma, taşıma, depolama koşullarına dayanıklı olmalıdır.
• Gıdanın orijinal şeklini, büyüklüğünü ve ağırlığını muhafaza etmelidir.
• Ürünü en iyi temsil edecek şekilde tasarlanmalı ve kullanımı kolay olmalıdır.

Gıda ambalaj maddeleri;

1-Geçirgen olmayan ambalaj maddeleri; Metal, cam, seramik, alaşımlar

2-Geçirgen olan ambalaj maddeleri; Plastikler, kauçuk

3-Gözenekli ambalaj maddeleri; Kağıt, mukavva

Ambalajlamada kullanılan hiçbir gıda ambalajı tamamen inert (kimyasal olarak aktif olmayan) değildir. Cam, metal, plastik, kauçuk, seramik ve kağıt ambalajlardan gıdaya migrant geçişi belirli gıda maddeleriyle temas halinde mümkün olabilmektedir.

Ambalajlama

Gıda maddelerini içinde tutma, koruma ve bilgi verme amacıyla ambalaj materyali kullanılarak sarılması ya da kaplara yerleştirilmesidir.

Ambalajlama Yöntemleri

• Aktif Ambalajlama : Ambalaj materyaline veya ambalaj içine çeşitli özelliklerdeki yardımcı bileşenlerin yerleştirildiği ambalajlama sistemidir. ambalaj materyali olarak polietilen esaslı bileşiklerden, selüloz içeren bileşenlere kadar pek çok farklı bileşenden yararlanılır. Örneğin; oksijensiz ya da düşük oksijen konsantrasyonlu atmosferler oluşturacak oksijen emen maddeler.
• Yenilebilir Filmlerle Antimikrobiyal Ambalajlama : Gıdalarda mikrobiyal gelişmeyi engellemek amacıyla uygulanan bir aktif ambalajlama yöntemidir. Yöntemde doğal kaynaklı polimer madde ya da karışımları kullanılır. Bu filmlere; bazı sellüloz türevleri, nişasta, deniz yosunu ekstraktları, pektin, kitin, mikrobiyal polisakkaritler ve soya, kazein, peynir altı suyu proteini izolatı, jelatin, buğday gluteni gibi protein filmler ve bir de kompozit (bileşik) filmler örnek olarak verilebilir.
• Akıllı Ambalajlama : Ambalaja eklenen indikatörler sayesinde gıdanın kalitesi hakkında bilgi vermektedir.

– Tazelik indikatörleri,

-Zaman-sıcaklık indikatörleri,

-Patojen indikatörler,

– Gaz konsantrasyon indikatörleri kullanılmaktadır.

Akıllı ambalajlamayı, aktif ambalajlamadan ayıran en önemli fark, aktif ambalajlama sistemlerinde ürün kalitesini düşürücü faktörleri azaltmak hedeflenirken akıllı ambalajlama sistemleri, ambalajlanmış gıda ürününün geçmişi ve kalitesi hakkında bilgi verir.

Ambalajlama Kuralları

• Türk Gıda Kodeksinde yer alan tüm gıda maddelerinin ambalajlanması zorunludur.
• Ambalajlanmış gıda maddesi, ambalajı değiştirilmediği veya açılmadığı sürece gıda maddesine erişilemez durumda olmalıdır.
• Gıda maddelerinin ambalajında kullanılan plastik materyaller ilgili mevzuatta belirtilen özellikleri taşımalıdır.
• Gazete ve gıda ambalaj materyali olarak üretilmemiş basılı ve yazılı kâğıtlar, yeniden işlenmiş kâğıtlar ve plastikler, gıda ambalaj materyali olarak kullanılmaz.
•  Yumurta viyolleri, meyve viyolleri ve gıda ile direkt temas etmeyen oluklu mukavva kutu üretiminde yönetmelikteki kriterleri sağlamak, ürün özelliklerine ve tekniğine uygun üretilmek kaydıyla yeniden işlenmiş kâğıt kullanımına izin verilir.

Ambalajlar Üzerindeki Sembol ve İşaretler

 

GIDALARIN ETİKETLENMESİ

Etiketleme, gıdanın içeriği ve durumu hakkında tüketiciye bilgi verme amacıyla yapılan

bir uygulamadır.

Etiketlerin kolayca görülebilir, anlaşılır ve doğru bilgileri içerir olması gerekir.

Etiket ürün hakkında gerekli bilgileri verir. Örneğin ürünün nerede ve ne zaman üretildiği, içindekiler, nasıl kullanılacağı, güvenli kullanım süreleri belirtilir.

Günümüzde etiket bilgileri alıcıların ürün hakkında yanlış bilgilenmelerine neden olabilir. Bu yüzden etiket bilgileri ulusal ve uluslararası düzeyde mevzuata uygun olmalıdır.

Etiketlerinde Bulundurulması Zorunlu Bilgiler

TGK Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği

Madde 8- Gıda maddelerinin etiketinde bulundurulması zorunlu bilgiler aşağıda belirtilmektedir:

Etiketleme ile İlgili Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar                    

• Satışa sunulan her gıda maddesinin ambalajında etiket bulundurulması zorunludur.
• Gıda maddesinin etiket bilgileri tam ve doğru olarak ifade edilmelidir.
• Etiketleme dili Türkçe olmalıdır. Türkçenin yanı sıra başka resmi diller de kullanılabilir.
• Tüm yazılar, fonla kontrast teşkil edecek şekilde, silinmez karakterde, okunabilir renk ve boyutta olmalı; ambalaja sağlam bir şekilde basılmış, yapıştırılmış veya tutturulmuş olmalıdır.
• Gıda maddesinin etiketi sahte, yanıltıcı veya gıdanın karakterine göre hatalı bir izlenim yaratacak, tüketiciyi yanıltacak resim, şekil ve benzerlerini içermemelidir.
• Özel beslenme amaçlı gıdalar dahil herhangi bir gıda maddesinin etiketinde, o gıda maddesinin hastalıkları önleme, iyileştirme ve tedavi etme özelliği olduğunu bildiren veya ima eden ifadeler yer almamalıdır.
• Beslenme yönünden etiketleme özel beslenme amaçlı gıdaların ve bileşiminde farklılık yapıldığı beyan edilen gıdaların etiketlenmesinde mecburi olup diğer gıda maddelerinde zorunlu değildir.
• Enerji veya yağ değerlerinde sağlanan en az %25 lik azalmalar etiket üzerinde “azaltılmış” veya eşdeğeri bir kelimeyle ifade edilmelidir.
• Besin öğelerinin miktarları, etiket üzerinde her 100 g veya 100 ml için veya her porsiyonda rakamsal olarak belirtilmelidir. Ancak, vitamin ve minerallerin bu çizelgede yer alması için “Beslenme Referans Değerleri” nin en az % 5 ini karşılaması gerekir. Gıda maddesinin bileşimindeki besin öğeleri ile ilgili beyanlarda Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinde belirtilen koşullar dikkate alınmalıdır.

KAYNAKLAR

1. ÖZÇANDIR,   S.       ve YETİM, H. 2010.       Akıllı Ambalajlama Teknolojisi ve Gıdalarda İzlenebilirlik, Erciyes Üniv. Gıda Mühendisliği Bölümü, Kayseri
2. TURAL,   S.       2013. Gıda Ambalajları ve Migrasyon, Samsun Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Michigan Eyalet Üniversitesi – ABD
3. Milli Eğitim Bakanlığı,   2011.   Çevre Sağlığı Modülü, Gıda Maddelerinde Kullanılan Ambalajlar, Ankara
4. Türk Gıda Kodeksi, 2002. Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği, Tebliğ No : 2002/58