Gıdaların Işınlanması nedir? Zararı ve faydası nelerdir?

Merhabalar değerli okuyucular. Bu yazımda sizlere sağlık üzerindeki etkileri açısından gündem olan Gıda Işınlama teknolojisinden bahsedeceğim.

Gıda Işınlama nedir?

Gıda Işınlama, çeşitli ışınlama kaynakları kullanılarak gıdaların raf ömrünü uzatmak için geliştirilen bir teknolojidir. Bu yöntem zararlı mikroorganizmaları( bakteri, mikrop, küf ) yok etmek, filizlenmeyi-olgunlaşmayı engellemek ve böceklerin öldürmek için kullanılır. Böylece gıdanın kaliteli bir şekilde muhafazası, geleneksel yöntemler dışında, sağlanmış olur.

Ortak Uzmanlar Komitesi kararıyla Işınlanmış gıdayı sembolize eden ‘radura sembolü’ kullanılmaktadır.

Gıdaların muhafazasında X ışınları, gama ışınları ve hızlandırılmış elektron ışınları kullanılmaktadır. En yaygın olana gama ışınlarıdır, ki bu ışınlar  yüksek bir radyasyon enerjiye sahiptirler.

Gıda ışınlanması hangi gıdalarda ve ne için kullanılır?

Özellikle son yıllarda, ışınlanmış, radyasyona maruz kalmış gıdaları farkına vararak ya da varmayarak tüketiyoruz.  Kimi gıdanın ambalajı üzerinde radura işareti varken, işaret konmamış gıdalar hakkında şüpheler gittikçe artmaktadır. Şimdi hangi gıdalarda ne amaçla kullanıldığını gelin hep beraber öğrenelim;

1. Soğanlar, kökler ve yumrular: depolama sırasında filizlenmeyi ve tomurcuklanmayı önlemek
2. Taze meyve ve sebzeler: tomurcuklanmayı, böceklenmeyi önlemek ve raf ömrünü uzatmak
3. Hububat, kurutulmuş meyveler-sebzeler, kabuklu yemişler ve yağlı tohumlar: böceklenmeyi önlemek, mikroorganizmayı azaltmak ve raf ömrünü uzatmak
4. Çiğ balık, taze veya dondurulmuş deniz ürünleri: patojenik mikroorganizmayı önlemek, raf ömrünü uzatmak ve paraziter enfeksiyon kontrolü
5. Kanatlı ve kırmızı et: patojenik mikroorganizmayı önlemek, raf ömrünü uzatmak ve paraziter enfeksiyon kontrolü
6. Bahartlar, kuru otlar, çeşniler ve bitkisel çaylar: böceklenmeyi önlemek ve raf ömrünü uzatmak

Işınlanmanın gıda bileşenleri üzerine etkisi nelerdir?

1. Serbest radikal oluşumu
2. Protein denaturasyonu
3. Vitamin kayıpları(A,E ışınlamaya karşı en hassas vitaminlerdir)
4. Askorbik asit kaybı(%50)
5. DNA hasarı
6. Işınlanmış gıdaların sürekli tüketimi vücutta toksik madde birikimine sebep olabiliyor

Gıda ışınlanması teknolojisi geliştirilirken hedeflenen, ideal amaçlardır. Ancak her teknolojinin teorisiyle pratiği arasında sapma farkı vardır ve bu teknolojideki  ideal edilenden  sapma farkı bazı araştırmacıları harekete geçirmiştir.

Genetik ve biyomühendislik bölümünden oluşturulan bir araştırma ekibi TÜBİTAK desteği ile gıda ışınlanmasının zararını araştırmıştır. Dr. Ergün Şakalar, Merve Aktaş ve Özlem Çırak ile oluşturulan ekip ,belli oranlarda ışınlanmış mamalar ile sinekleri besledi. Sonuç olarak sineklerin renginde kararma, % 70 oranında ölme ve üremelerinde gecikme meydana geldiği saptandı. Araştırma sonucunda ikiye bölünen bilim adamlarından bir kısmı bu teknolojinin zararlı olduğunu öne sürdü. Özellikle DNA’da hasara sebep olan radyasyonun, genetik değişiklik oluşturduğu için kansere sebep olabileceği gündeme geldi.

Vücuda alınan radyasyon genlerimizi mutasyona yani değişikliğe uğratıyor….

Değişikliğe uğrayan genlerin mücadele gücü azalıyor. Ek olarak biriken toksik maddeler, azalan vitaminler ve daha diğer değişiklikler hastalıklara karşı vücut direncini  yıkıyor. TÜBİTAK MAM Gıda Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Gürbüz Güneş, Işınlama dozu belirlenirken dikkate alınan ölçünün gıdanın kalitesi ile ilgili olduğunu, İnsan sağlığına etkisi açısından bir ışınlanma limiti göz önüne alınmadığını söyledi. Türkiye’de ve Dünyada birçok kuruluşun onay verdiği Gıda ışınlanmasının faydası ve zararları bu şekildedir. Bilim adamlarının bir kısmı faydasından çok zararı olduğu için Işınlanmanın dezavantajlarına dikkat çekmeye çalışıyor. Dünyada geniş pazara sahip olan ışınlanmış gıdalar Türkiye’de yoğun üretilmesine rağmen tüketiciler tarafından rağbet görmüyor. Farkına varmadan tükettiğimiz gıdaların çoğuna yoğun radyasyon uygulanıyor ve uygulanan radyasyon oranını tespit edecek yöntem tam olarak mevcut değil.

Sonuç olarak…

Gıda Işınlanmasının avantaları ve dezavantajları bilim adamlarını bile fikir ayrılığına götürmektedir.  Bu yüzden, bu gıdaları tüketmek konusunda  herkes bireysel birer metod belirlemelidir. Hergün teknolojik aletlerle vücudumuza geçen radyasyonun zararını  konuşup duruyoruz. Ancak unutmayalım ki Radyasyon artık her yerde ve bulunduğu yeri belli etmiyor. Ekonomik bir Pazar olarak görülen gıda sektörü yoğun bir şekilde radyasyona maruz kalırken birileri çıkıp ‘ Bu bir muhafaza yöntemidir.’ diyor ve biz bunu bilinçsizce kabul edebiliyoruz. Belki de bu tür konularda bizler tüketici olarak ‘ bu yöntemin insan sağlığına etkisi nedir ? veya İnsan sağlığı dikkate alınıyor mu?’ diye sormalıyız. Fikrimce, tabi ki tükettiğimiz gıdayı daha kaliteli yapacak yöntemler kabul edilmelidir ancak, gıda ile birebir ilişkisi olan insan sağlığını hiçe saymadığı takdirde.

Vesselam!