Bisfenol A nedir? Zararları Nelerdir?

Bisfenol A(BPA) , günümüzde özellikle polikarbonat plastiklerin üretilmesinde kullanılan organik yapılı bir bileşiktir. Dünya genelinde en fazla üretilen kimyasallardan biri olup 2009 yılında üretimi 2.2 milyon tonu aşmıştır.

Yiyecek ve içecek kaplarından bulaşıyor

Yiyecek ve içecek saklanan plastik kaplar, biberonlar, su damacanaları, kola ve konserve kutularının iç metal yüzeyleri gibi birçok ürünün yapısında yer almaktadır. Vücuda en çok oral yoldan alındığı düşünülen Bisfenol A ısıtılma, asidik ortama maruziyet gibi nedenlerle plastik kapların polimerlerinden yiyecek ve içeceklere sızabilmektedir.

Hormonal sistemin işleyişini bozabiliyor

Bisfenol A, Avrupa Birliğinin 2002 yılında yayımladığı raporunda önemli endokrin bozucu kimyasalların başında gelmektedir. Endokrin bozucular vücutta hormonal sistemin doğal işleyiş ve etki mekanizmasını bozarak anormal hücre aktivitelerine neden olmaktadır. Endokrin bozucu kimyasalların önemli bir üyesi olan bisfenol A’ya maruz kalınma süresi uzadıkça veya maruz kalınan doz arttıkça üreme sistemi, tiroid fonksiyonları, yağ dokusu ve glikoz metabolizması gibi birçok endokrin sistem üzerinde olumsuz etkiler meydana gelebilmektedir.

Bebeklik döneminde risk daha büyük

Etkilenim düzeyi, erişkinlere göre çocukluk çağında özellikle bebeklik döneminde en yüksektir.Bu nedenle 2010 yılında Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi Bisfenol A’nın özellikle anne karnında ve çocukluk çağında zararlı etkileri olabileceğini bildirmiştir. 249 anne ve bebeklerinin izlendiği bir çalışmada gebelik döneminde alınan idrar örneklerindeki BPA miktarı ile bebeklerin sinirlilik ve hiperaktivite davranışları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Ülkemizde de 2011 yılında Türk Gıda Kodeksi-Bebek ve Devam Formülleri Tebliği’nde Bisfenol A’nın , polikarbonat madde ve malzemelerin üretiminde kullanılmaması gerektiği belirtilmiştir.

Obezite ve diyabet ile ilişkisi

Bugüne kadar yapılan çalışmaların çoğu bisfenol A’nın pankreas ve yağ hücrelerini etkilediği yönünde veriler elde etmiştir.Artık günümüzde vücuttaki yağ dokusu sadece yağ deposu değil, birçok hormon ve proteinin salgılandığı bir endokrin organ olarak kabul edilmektedir. Yağ dokusundan salgılanan bu önemli proteinlerden biri olan adinopektin besin alımının kontrolü, enerji dengesi ve insülin duyarlılığı gibi birçok işlevde rol oynar.

Yağ depolanmasını artırıyor

Yapılan çalışmalara göre Bisfenol A ,adinopektin salgılayan hücrelerin farklılaşmasını uyararak vücutta adinopektin salınımını baskılamakta ve hedef hücrelerde yağ depolanmasını arttırmaktadır. Aynı zamanda, yağ dokusu hücrelerinin glikoz alımını artırarak normal glikoz dengesini bozmakta ve insülin direncine neden olabilmektedir. Literatür, maruz kalınan doz ve süreye bağlı olarak Bisfenol A’nın obezite ve tip 2 diyabet gelişimine katkıda bulunacağı yönünde veriler içermektedir.