Gıda Takviyesi Nedir? Sağlık Açısından Zararlı Mıdır?

Vitamin, mineral, amino asit, bitki ve bitki ekstreleri içeren maddelerin tamamı FDA ( Food and Drug Administration / Gıda ve İlaç Dairesi ) tarafından gıda takviyesi ( dietary supplements ) olarak tanımlanmaktadır.

Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği’nde (Tebliğ No.:2013/49) ise “normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünler” olarak tanımlanmıştır.

Yüzlerce üründen ayrı ayrı aldığımız vitaminlerin tümünü bir araya getiren gıda takviyeleri, Hiç düşündünüz mü bunlar nasıl ve nereden elde ediliyor? Bu yazımızda sizlere gıda takviyelerini oluşturan unsurların hangi kaynaklardan elde edildiğini ve bunların sağlık üzerine etkilerine değinmeye çalışacağız.

Aslında gıda takviyelerinin üretiminde ilk akla gelen doğal kaynaklardan üretildiğidir fakat doğal kaynakların dışında günümüzde çoğu gıda takviyesi sentetik yani yapay yolla elde edilmektedir. Bunların dışında gıda kültürü ve gıda esaslı, bakteriyel fermantasyonlada takviyelerin üretimi mevcuttur.
Vitaminler bitki veya hayvanlardan doğal olarak elde edilmektedir. Örneğin A vitamini, balık yağı, C vitamini narenciye veya gül kalıntılarından türetilebilir. Başka bir örnek ise antioksidan olan E vitamini bitkisel ürünlerden elde edilmektedir. Özellikle de düşük maliyeti sebebiyle soya fasulyesinden üretilir.
Çoğu ticari vitaminler daha kolay ve ucuz üretilmesi nedeniyle laboratuarlarda sentetik olarak üretilmektedir ve bunlar doğal besleyici gıdalardan farklıdır. Sentetik vitaminler, doğal olanlarla aynı kimyasal bileşene sahip olabilir fakat yapılarında farklılık vardır. Buda vücudumuzdaki enzimlerin çalışmasına engel olur. Çünkü her enzimin kendine ait materyalle arasında anahtar-kilit uyumu vardır ve bu uyum olmadığında çeşitli aksaklıklar meydana gelmektedir. Sentetik takviyeler için başlangıç malzemeleri, kömür katranından petrole asetilen gazına kadar herhangi bir şey olabilir. Örneğin A vitamini doğal yolla bitkilerden üretildiği gibi asetondan da türetilebilmektedir. Bu yüzden bu tarz üretimden elde edilen gıda takviyelerini önermek pek de mümkün olmaktadır.

Unutmayalım ki doğal yolla veya sentetik yolla elde edilsin pek çok gıda takviyesi vücutta güçlü etkilere neden olabilecek aktif bileşenler içerir. Günlük diyetinizde aldığınız kahvaltılık ürünler, hububat ve içeçekler gibi sayısız besinlerle bu takviyeleri kullandığınızda sandığınızdan daha fazla bileşeni vücudunuza almış olabilirsiniz. Buda sizde beklenmedik yan etkilere neden olabilir. Örneğin, çok fazla A vitamini almak baş ağrısı ve karaciğer hasarına neden olabilir, kemik mukavemetini azaltabilir ve doğum kusurlarına neden olabilir.
Tüm bunları dikkate alarak uzman kişiler ile birlikte günlük diyetinize uygun şekilde gıda takviyesini almanızı öneririz.

KAYNAKLAR
Yıldız H., Karabudak Abauf Ö., 2013. Gebelik ve emzirme döneminde kozmesötik kullanımı. DOI: 10.4274/turkderm.04557.
R. Andreus. All About Where Vitamin Supplements Come From. Precision Nutrition. http://www.precisionnutrition.com/all-about-vitamin-supplements Erişim: 23.01.2017
http://www.madehow.com/Volume-3/Vitamin.html Erişim: 23.01.2017
https://ods.od.nih.gov/HealthInformation/DS_WhatYouNeedToKnow.aspx Erişim: 23.01.2017
B. Halweil. 2007. Still No Free Lunch: Nutrient levels in U.S. food supply eroded by pursuit of high yields. The Organic Center.